Γιαννούτσου Θεοδώρα, Εργοθεραπεύτρια SI

Η χρήση του ψαλιδιού αποτελεί μια σύνθετη δραστηριότητα κατά την εκτέλεση της οποίας χρησιμοποιούμε πληθώρα δεξιοτήτων. Η ικανοποιητική σύλληψη αλλά και η επιδέξια διαχείριση του ψαλιδιού, βασίζεται σε δεξιότητες αδρής κινητικότητας, λεπτής κινητικότητας αλλά και στις δεξιότητες οπτικής αντίληψης.

Γιατί όμως είναι σημαντικό να χρησιμοποιούμε επιδέξια το ψαλίδι;

Η σημαντικότητα του στην καθημερινότητα μας, αναδεικνύεται στους 4 ακολούθους λόγους:

1. Το ψαλίδι αποτελεί συχνά πηγή δημιουργικότητας αλλά και παιχνιδιού καθώς χρησιμοποιείται σε κατασκευές, σε μαθήματα τέχνης, στη διακόσμηση καθώς και στο συμβολικό παιχνίδι.

2. Το κόψιμο με ψαλίδι μας προετοιμάζει για τη χρήση πιο πολύπλοκων εργαλείων κοπής όπως ο νυχοκόπτης, τα διαφορετικά είδη ψαλιδιού (μικρά, μεγάλα κλπ.), το ψαλίδι κλαδέματος, το τσιμπιδάκι, την πένσα κλπ..

3. Πολλές θέσεις εργασίας απαιτούν επιδέξια χρήση ψαλιδιού ως προϋπόθεση για την επιτυχή εκτέλεση καθημερινών καθηκόντων. Για παράδειγμα, η δημιουργία πλαστικοποιημένων πινακίδων, η προετοιμασία συσκευασιών, το άνοιγμα κουτιών, η μαγειρική και η διαχείριση υλικών είναι μερικές μόνο από τις περιστάσεις που χρησιμοποιούμε τις δεξιότητες ψαλιδιού.

4. Τέλος, οι δεξιότητες ψαλιδιού αποτελούν σημαντική δεξιότητα διότι η χρήση του γίνεται σχεδόν σε καθημερινή βάση τόσο σε δραστηριότητες ρουτίνας (κόψιμο ετικετών από τα ρούχα, κόψιμο νυχιών, άνοιγμα συσκευασιών φαγητού αλλά και άνοιγμα δώρων κλπ.) όσο και σε ιδιαίτερες κοινωνικές περιστάσεις (κόψιμο ομφάλιου λώρου σε νεογέννητα, εγκαίνια καταστημάτων αλλά και τελετές βράβευσης κλπ).

Πώς όμως οι Διαταραχές Αισθητηριακής Επεξεργασίας επηρεάζουν την ικανοποιητική χρήση του ψαλιδιού;

Η αισθητηριακή επεξεργασία παίζει καθοριστικό ρόλο τόσο στις δεξιότητες λεπτής όσο και αδρής κινητικότητας. Στην πραγματικότητα, όλες οι δραστηριότητες που εμπεριέχουν κίνηση προκειμένου να εκτελεστούν με επιδεξιότητα, απαιτούν την καλή λειτουργία των αισθητηριακών συστημάτων. Συνεπώς, η αποτελεσματική αλλά και με ακρίβεια χρήση του ψαλιδιού, βασίζεται στην αισθητηριακή επεξεργασία. Πιο συγκεκριμένα, όταν είμαστε σε θέση να λάβουμε την σωστή ανατροφοδότηση από τις αισθήσεις μας, είμαστε ικανοί να:

• Παραμείνουμε ψύχραιμοι και συγκεντρωμένοι.
• Να έχουμε καλή στάση σώματος.
• Να διαχειριστούμε το ψαλίδι και το χαρτί.
• Να συντονίσουμε τα χέρια μας.
• Να οργανώσουμε τις οπτικές πληροφορίες αλλά και τις κινήσεις των χεριών (οπτικο-κινητικός συντονισμός).
• Να χρησιμοποιήσουμε την κατάλληλη δύναμη αλλά και ταχύτητα.
• Να προσαρμόσουμε τις κινήσεις μας έτσι ώστε να είναι λιγότερο κουραστική η δραστηριότητα.

Επιπρόσθετα, λαμβάνοντας τη σωστή ανατροφοδότηση, είμαστε σε θέση να σχεδιάσουμε, να προβλέψουμε, αλλά και να χρησιμοποιήσουμε με ομαλότητα τις κινήσεις μας έτσι ώστε να ολοκληρώσουμε τη δραστηριότητα κοψίματος. Η σύνθετη αυτή διαδικασία ονομάζεται κινητικός προγραμματισμός και μαζί με τον ιδεασμό και την εκτέλεση αποτελούν την πράξη.

Τι συμβαίνει όμως ότι υπάρχει Διαταραχή Αισθητηριακής Επεξεργασίας;

Οι συμπεριφορές που εντοπίζουμε όταν υπάρχουν διαταραχές αισθητηριακής επεξεργασίας είναι οι ακόλουθες:

• Παρορμητικό, με γρήγορη ταχύτητα αλλά και μειωμένο έλεγχο κόψιμο, σχεδόν ψαλιδίζοντας τα δάκτυλά του.
• Ιδιαίτερα αργό, προσεκτικό αλλά και διστακτικό κόψιμο.
• Μη αναμενόμενη σύλληψη και διαχείριση του ψαλιδιού.
• Αβεβαιότητα και αναποτελεσματικότητα τόσο στην σύλληψη όσο και στη διαχείριση του χαρτιού από το μη επικρατέστερο χέρι. Για παράδειγμα, δεν παρατηρείται αναπροσαρμογή του χαρτιού, παρατηρείται κάμψη και στροφή στον καρπό του χεριού που κρατά το ψαλίδι, δεν συγκρατεί κατάλληλα το χαρτί).
• Έντονη απογοήτευση αλλά και δυσκολίες παραμονής στην δραστηριότητα. Ενδέχεται να σκίζει το χαρτί στην προσπάθεια του να κόψει.
• Δυσκολία στον εντοπισμό των λαθών κατά το κόψιμο αλλά και στην αναπροσαρμογή προκειμένου να ολοκληρωθεί η δραστηριότητα.
• Απροθυμία να εμπλακεί σε οποιαδήποτε δραστηριότητα που εμπεριέχει κόψιμο.

Τροποποιώντας τις δραστηριότητες και δίνοντας την κατάλληλη ανατροφοδότηση, μπορούμε να δώσουμε στα παιδιά με διαταραχές αισθητηριακής επεξεργασίας, την ευκαιρία να πειραματιστούν και να πετύχουν στις δραστηριότητες ψαλιδιού.

Πως όμως μπορούμε να κάνουμε διασκεδαστικό το κάψιμο με το ψαλίδι;

1. Επιλέξτε νέες ενδιαφέρουσες υφές και υλικά που απαιτούν περισσότερη μυϊκή δύναμη από αυτή που χρησιμοποιούμε στο απλό χαρτί όπως υλικά της φύσης (αποξηραμένα φύλλα, γρασίδι, φλοιό δέντρου), χαρτόνι από ανακυκλώσιμα υλικά (κουτί δημητριακών, ρολό από χαρτί κουζίνας, αυγοθήκες από χαρτόνι), γυαλόχαρτο, τρόφιμα (τυρί, ζαμπόν, φρέσκο κρεμμύδι, βότανα, μακαρόνια κλπ), πλαστελίνη, καλαμάκια κλπ.

2. Συνδυάστε διασκεδαστικούς ήχους με τη χρήση του ψαλιδιού (λεκτικά συνθήματα, μέτρημα, κραυγές πανηγυρισμού, τραγουδήστε, ακούστε τραγούδια με έντονη μουσική).

3. Χρησιμοποιήστε οπτικά σημάδια! Χρησιμοποιείστε λεπτές ή χοντρές χρωματιστές γραμμές προκειμένου να δείξετε στο παιδί που θα τοποθετήσει το χέρι του για να συγκρατήσει το χαρτί και πού θα τοποθετήσει το ψαλίδι για να κόψει.

4. Δώστε χρόνο στο παιδί προκειμένου να συλλογιστεί και να επιλέξει την καλύτερη από τις προσπάθειες.

5. Βαθμολογήστε την προσπάθεια του παιδιού προκειμένου να επιβραβεύσετε την σωστή σύλληψη του ψαλιδιού αλλά και το κόψιμο πάνω στη γραμμή. Πρώτα προσπαθήστε μονές ψαλιδιές. Στη συνέχεια 2-3 ψαλιδιές σε κάθε προσπάθεια, ευθείες γραμμές, καμπύλες γραμμές και τέλος σχήματα.

6. Τροποποιήστε δίνοντας έμφαση σε απτικά, οπτικά και ιδιοδεκτικά ερεθίσματα προκειμένου να ενισχύσετε τη σωστή τοποθέτηση αλλά και την μνήμη. Για παράδειγμα, κολλήστε blu tac ανάμεσα στον αντίχειρα και το ψαλίδι δημιουργώντας «κύκλο», χρησιμοποιήστε ψαλίδι με αντίσταση κατά το κόψιμο, ακουμπήστε τους αγκώνες στο τραπέζι, κολλήστε στο γραφείο σας τα στάδια κοψίματος ψαλιδιού έτσι ώστε να τα βλέπει το παιδί (φροντίστε να υπάρχουν εικόνες που να δείχνουν τη σωστή τοποθέτηση των χεριών, του αγκώνα, του χαρτιού αλλά και του ψαλιδιού). Ακόμη, μπορείτε να σχεδιάσετε ένα προσωπάκι στο νύχι του αντίχειρα σαν υπενθύμιση της κίνησης (ο αντίχειρας κινείται πάνω-κάτω κατά το κόψιμο, ενώ τα υπόλοιπα δάχτυλα μένουν σταθερά).

7. Δώστε σωματική βοήθεια κρατώντας και υποβοηθώντας κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας. Με αυτό τον τρόπο παρέχετε επιπλέον απτική και ιδιοδεκτική ανατροφοδότηση σχετικά με τη θέση αλλά και την ομαλή, συνεχή και συντονισμένη κίνηση κατά το κόψιμο.

8. Δουλέψτε τόσο το σχήμα σώματος όσο και τον κινητικό προγραμματισμό. Δραστηριότητες που προσφέρουν επιπλέον απτικά και ιδιοδεκτικά ερεθίσματα με βαθιές πιέσεις, επιπλέον μυϊκή δύναμη για την ολοκλήρωση θεωρούνται σημαντικές. Για παράδειγμα, κάμψεις στον τοίχο με χέρια ή με πόδια, δραστηριότητες που απαιτούν κρέμασμα, σκαρφάλωμα, ζούληγμα, κράτημα από σκοινιά, έρπισμα σε ανομοιόμορφες επιφάνειες. Ακόμη, κάντε κούνια, παίξτε παιχνίδια με άλματα ή πηδηματάκια.

9. Τέλος, εξασκηθείτε με δραστηριότητες απτικής διάκρισης. Χρησιμοποιήστε κουτί με όσπρια για εξερεύνηση υφών, αφρό ξυρίσματος, play dough, αλεύρι, άμμο, ή ρύζι.

Καλή διασκέδαση!

Βιβλιογραφική Αναφορά:

www.kidsplacespace.com.au

Γιαννούτσου Θεοδώρα, Εργοθεραπεύτρια SI

Οι παράγοντες που συμβάλλουν στις διαταραχές σίτισης, στο τάισμα ή/και στην κατάποση, μπορεί να οφείλονται σε ιατρικούς, στοματικούς, αισθητικοκινητικούς και συμπεριφορικούς ή σε συνδυασμό αυτών.

Τα προβλήματα σίτισης παρόλο που συνήθως εξετάζονται χωριστά ανάλογα με την αιτία η οποία τα προκαλεί, είναι σπάνιο να οφείλονται σε μία και μόνο αιτία και συνήθως τα αποτελέσματα αυτών των προβλημάτων επηρεάζουν πολλούς τομείς. Για παράδειγμα, στα παιδιά με σοβαρά προβλήματα αισθητηριακής ολοκλήρωσης παρατηρείται γενική καθυστέρηση στις κινητικές δεξιότητες του στόματος (Schubeth, Amirault & Case-Smith, 2010).
Οι ιατρικές καταστάσεις που επηρεάζουν την ομαλή λειτουργία της σίτισης και ασκούν επιρροή στην προθυμία του παιδιού να συμμετέχει σε δραστηριότητες φαγητού, συνήθως εντοπίζονται σε παιδιά με Εγκεφαλική Παράλυση, με δομικές ανωμαλίες στόματος, καθώς και σε γαστροοισοφαγικά προβλήματα. Ορισμένες από τις πιο κοινές διαγνωστικές κατηγορίες σχετίζονται με τις δυσλειτουργίες σίτισης συμπεριλαμβανομένων της προωρότητας, των μυοσκελετικών ανωμαλιών καθώς και των ανατομικών δυσπλασιών όπως το λαγόχειλο, οι τραχειοτομίες και τα προβλήματα όρασης (Schubeth et al., 2010).

Οι στοματικοί, οι συμπεριφορικοί καθώς και οι αισθητικοκινητικοί παράγοντες που μπορεί να ενοχοποιηθούν για τις διαταραχές σίτισης είναι: α) οι αλλεργίες σε κάποιες τροφές ή ομάδες τροφών όπως η γλουτένη που περιέχεται στο σιτάρι, το κριθάρι και τη σίκαλη κ.α., β) οι διαταραχές συμπεριφοράς οι οποίες οφείλονται σε παράγοντες όπως η ανησυχία, η υπερευαισθησία, η συναισθηματική ακαμψία ή η ανάγκη για ρουτίνα ή η απορύθμιση συμπεριφοράς και γ) οι αισθητηριακοί παράγοντες οι οποίοι είτε μειώνουν τη λειτουργικότητα του παιδιού είτε καθιστούν δύσκολη την επικοινωνία μεταξύ του παιδιού και του περιβάλλοντός του. Τα αισθητηριακά συστήματα – αιθουσαίο, απτικό, ιδιοδεκτικό – είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους και δημιουργούν διασυνδέσεις με άλλα συστήματα του εγκεφάλου όσο προχωρά η ανάπτυξη τους. Αυτού του είδους η αλληλεπίδραση οργανώνει τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα που δέχεται ο εγκέφαλος έτσι ώστε να μπορεί το παιδί να αλληλεπιδρά επιτυχώς με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται. Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως, παρατηρείται διαταραγμένη λειτουργία των αισθητηριακών συστημάτων η οποία επηρεάζει εκτός των άλλων και τον τομέα της σίτισης (Sensory Integration International; Schubeth et al., 2010; Korth & Rendell, 2015).

1. Αλλάξτε την οδοντόκρεμα που χρησιμοποιεί το παιδί σας!

Αυτή η επιλογή θα σας δώσει το πλεονέκτημα της νέας γεύσης. Ακόμη, η επιλογή μιας νέας οδοντόκρεμας η οποία ταυτόχρονα ανήκει σε διαφορετική εταιρία ενδεχομένως να έχει διαφορετική υφή (ίσως πιο αμμώδης). Επιπρόσθετα, επιλέγοντας μια νέα οδοντόβουρτσα μπορείτε να πετύχετε είτε μεγαλύτερη πίεση (εάν είναι σκληρή η οδοντόβουρτσα) είτε διαφορετική υφή μέσα στο στόμα.

2. Κάντε μαλάξεις στα ούλα του παιδιού σας!

Χρησιμοποιώντας τα δάκτυλά σας, μπορείτε να κάνετε μασάζ στα ούλα του παιδιού σας. Τα αισθητηριακά ερεθίσματα που θα προκληθούν μέσα στο στόμα του παιδιού είναι αποδεκτά αφενός βοηθούν στην αισθητηριακή απευαισθητοποίηση της περιοχής και αφετέρου στην αποδοχή των ποικίλων υφών που θα εισάγετε.

3. Χρησιμοποιήστε συσκευές με δόνηση!

Κατά τη διάρκεια του φαγητού έχετε τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσετε συσκευές με δόνηση. Αυτού του είδους τα εργαλεία διαθέτουν επιφάνειες με διαφορετικές υφές, οι οποίες βοηθούν στην απευαισθητοποίηση της περιοχής τους στόματος κυρίως όταν πρόκειται για στοματική ευαισθησία.

4. Τροποποιήστε τις τροφές που δέχεται το παιδί σας!

Οι τροποποιήσεις στις τροφές που ήδη αποδέχεται το παιδί σας, αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο στα χέρια σας. Για παράδειγμα, εάν του/της αρέσουν τα μπισκότα βάλτε επάνω λίγη μαρμελάδα ή οποιοδήποτε άλλο σκεύασμα επιθυμείται. Η ποσότητα της μαρμελάδας που θα τοποθετήσετε θα πρέπει αν είναι πολύ μικρή και να μη ξεπερνά το ¼ της ποσότητας ενός μικρού κουταλιού (κουτάλι του τσαγιού). Ακόμη, αυτή η πρακτική μπορεί να σας επιτρέψει την σταδιακή εισαγωγή μιας νέας γεύσης ή/και υφής. Η σταδιακή εισαγωγή της νέας γεύσης ή/και υφής είναι απαραίτητο να γίνει σε συνδυασμό με μια τροφή που αγαπά το παιδί, επομένως θα την αποδεχτεί ευκολότερα. Εάν η βάση της τροφής που θα εισάγετε είναι νέα, τότε η εισαγωγή θα είναι πιο δύσκολη.

Εναλλακτικά, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε νέες παραλλαγές της ήδη αποδεκτής τροφής, Για παράδειγμα, εάν το παιδί μπισκότα με γεύση σοκολάτα, μπορείτε να του δώσετε μπισκότα με γεύση φράουλα. Άλλη μία επιλογή θα ήταν να φτιάξετε μαζί τα μπισκότα που πρόκειται να φάει αντί να τα αγοράσετε.

5. Αφήστε το παιδί να παίξει με το φαγητό του!

Αυτή η πρακτική θα τα κάνει να νιώσουν άνετα με την τροφή τους, έτσι θα μπορέσετε να εισάγετε πιο εύκολα την τροφή που επιθυμείτε.

6. Χρησιμοποιήστε πιάτα με διαχωριστικό!

Με αυτή την επιλογή έχετε την δυνατότητα να εισάγετε νέες τροφές κατά την διάρκεια των γευμάτων, χωρίς όμως να υποχρεώνεται το παιδί σας να τις φάει ή να τις ακουμπήσει. Δώστε του χρόνο να τις δοκιμάσει όποτε εκείνο επιλέξει.

7. Δώστε στο παιδί σας αυτονομία!

Παίξτε με το παιδί σας δίνοντάς του την ευκαιρία να ταΐσει εσάς ή τα αδέρφια του. Εναλλακτικά, μπορεί να ταΐσει κάποιο ζώο που ενδεχομένως έχετε ή κάποιο παιχνίδι (συμβολικό παιχνίδι).

8. Ενθαρρύνεται την εξερεύνηση αντικειμένων από το στόμα!

Ενθαρρύνεται το παιδί σας να μασήσει διάφορα μασώμενα παιχνίδια (ίσως βρεφικά) των οποίων έχει ελεγχθεί η ασφάλεια.

9. Προτιμείστε τα απτικά ερεθίσματα!

Οι απτικές δραστηριότητες μας δίνουν τη δυνατότητα να εισάγουμε νέες υφές. Χρησιμοποιώντας απτικά παιχνίδια επιτυγχάνεται η αποδοχή των υφών λόγω της απευαισθητοποίησης συγκεκριμένων περιοχών του σώματος όπως τα χέρια ή οι πατούσες.

10. Συμβουλευτείτε έναν Εργοθεραπευτή!

Συμβουλευτείτε τον Εργοθεραπευτή σας έτσι ώστε οι δραστηριότητες αισθητηριακής επεξεργασίας να ενσωματωθούν τόσο στις θεραπευτικές συνεδρίες όσο και στο σπίτι.

Βιβλιογραφικές αναφορές:

Korth, K. & Rendell, L., (2015). Feeding Intervention. In J. Case-Smith, & J.C. O’ Brien, (Εds), Occupational Therapy for Children and Adolescents, (7th ed.). Missouri: Mosby Elsevier, 389-415.

Sensory Integration: the concept, (1991). In A parent’s guide to understanding Sensory Integration. California: Sensory Integration International.

Schuberth, L.M., Amirault, L.M. & Case-Smith, J. (2010). Feeding Intervention. In J. Case-Smith, & J.C. O’ Brien, (Εds), Occupational Therapy for Children, (6th ed.). Missouri: Mosby Elsevier, 446-473.

http://www.arktherapeutic.com/blog/post/215