Γιαννούτσου Θεοδώρα, Εργοθεραπεύτρια SI

Τα παιδιά με αυτιστική διαταραχή συχνά αντιμετωπίζουν προβλήματα στους τομείς Δραστηριοτήτων Καθημερινής Ζωής όπως η κοινωνική συμμετοχή, η εκπαίδευση, το παιχνίδι, ο ύπνος, το μπάνιο, η περιποίηση εαυτού, η χρήση της τουαλέτας, η ένδυση – απόδυση καθώς και η σίτιση. Στη συνέχεια περιγράφονται τα προβλήματα που εντοπίζονται στους τομείς που προαναφέρθηκαν.

Η κοινωνική συμμετοχή αποτελεί τον πρωταρχικό τομέα εκδήλωσης διαταραχών σε παιδιά με αυτισμό. Συχνά τα παιδιά με αυτιστική διαταραχή αντιμετωπίζουν δυσκολίες με την μίμηση, με τις επικοινωνιακές δεξιότητες, την ανταλλαγή ενδιαφερόντων με τους συνομηλίκους τους, με το παιχνίδι προσποίησης και τον ιδεασμό. Επομένως, τα περισσότερα παιδιά με αυτισμό είναι δύσκολο να αναπτύξουν φιλικές σχέσεις δεδομένου ότι οι κοινωνικο-γνωστικές και οι λεκτικές δεξιότητες επηρεάζουν την ικανότητα τους να διαμορφώνουν και να διατηρούν φιλίες (Miller-Kuhaneck, 2015).

Οι εκπαιδευτικές ανάγκες των παιδιών με αυτιστική διαταραχή δεν είναι δυνατό να κατηγοριοποιηθούν, καθώς προκύπτουν από την αλληλεπίδραση πολλών παραγόντων. Παρόλα αυτά, είναι δυνατό να δημιουργηθούν εκπαιδευτικά προγράμματα μέσα στα οποία το κάθε παιδί, ανάλογα με τις δυσκολίες του, να μπορέσει να αναπτύξει τις απαιτούμενες δεξιότητες και να αυτονομηθεί. Η πλήρης συμμετοχή στις σχολικές εργασίες, η συμμετοχή μέσα στην τάξη και σε κοινωνικές δραστηριότητες για κάποια παιδιά ενδέχεται να είναι απαραίτητη όπως και η αλληλεπίδραση με το σχολικό περιβάλλον. Ακόμη, κάποια παιδιά με αυτιστική διαταραχή (συνήθως τα παιδιά με μέσο ή ανώτερο νοητικό επίπεδο) είναι ικανά να ενταχθούν πλήρως σε τάξεις σχολείων γενικής εκπαίδευσης, κάποια άλλα λαμβάνουν ειδική εκπαίδευση, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών με αυτισμό μπορεί να τοποθετηθούν σε ειδικά κέντρα τα οποία είναι σχεδιασμένα για τις ειδικές εκπαιδευτικές τους ανάγκες (Miller-Kuhaneck, 2015).

Το παιχνίδι των παιδιών με αυτισμό εμφανίζεται άτυπο. Η ασυνήθιστη χρήση αντικειμένων ενδέχεται να περιλαμβάνει ασυνήθιστη οπτική εξερεύνηση, ενασχόληση με συγκεκριμένα αντικείμενα, περιορισμένη ευελιξία και δημιουργικότητα στη χρήση των αντικειμένων καθώς και επαναλαμβανόμενη χρήση αυτών. Πολλές έρευνες που πραγματοποιήθηκαν σε παιδιά με αυτισμό, επιβεβαιώνουν την εμπλοκή τους αφενός σε εξερευνητικό-αισθητηριακό παιχνίδι αφετέρου περισσότερο διερευνητικό και αισθητικοκινητικό παιχνίδι σε σχέση μετά παιδιά τυπικής ανάπτυξης. Επιπρόσθετα, τα παιδιά με διαταραχή αυτιστικού φάσματος, προσεγγίζουν διαφορετικά το ελεύθερο παιχνίδι, το οποίο μπορεί να παρουσιάζει ορισμένα χαρακτηριστικά του διερευνητικού παιχνιδιού. Επίσης, συχνά επιλέγουν το ατομικό αισθητικοκινητικό καθώς και το λειτουργικό παιχνίδι το οποίο παρατηρείται συχνά σε παιδία τυπικής ανάπτυξης σε παρόμοια μορφή. Οι διαφορές σε αυτές τις δύο ομάδες παιδιών, εντοπίζονται στην ποιότητα καθώς και τη διάρκεια του παιχνιδιού (Miller-Kuhaneck, 2015).

Τα παιδιά με αυτισμό τείνουν να αντιμετωπίζουν δυσκολίες και στον τομέα του ύπνου καθώς αδυνατούν να αποκοιμηθούν και όταν το καταφέρνουν ξυπνούν νωρίς καθώς δεν μπορούν να παραμείνουν κοιμισμένα. Οι δυσκολίες που σχετίζονται με τον ύπνο είτε με είτε χωρίς το βραδινό ξύπνημα, συχνά σχετίζονται με προβλήματα στις ρουτίνες ύπνου, οι οποίες είναι δύσκολο να αναπτυχθούν κάτω από αυτές τις συνθήκες (Miller-Kuhaneck, 2015).

Το μπάνιο ως δραστηριότητα καθημερινής ζωής, απαιτεί για την ομαλή ολοκλήρωσή της, ανεκτικότητα στις μεταβολές της θερμοκρασίες του νερού καθώς και στα απτικά ερεθίσματα που λαμβάνουμε από αυτό από την ροή του στο δέρμα. Επιπρόσθετα, η ανεκτικότητα στις μυρωδιές του σαμπουάν και των σαπουνιών που χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια του μπάνιου και η ανοχή στη χρήση της πετσέτας και του μπουρνουζιού επιδρούν καταλυτικά στην επιτυχημένη συμμετοχή ενός παιδιού με αυτισμό (Miller-Kuhaneck, 2015).

Η περιποίηση εαυτού και τα έργα της προσωπικής υγιεινής αποτελούν τομείς δραστηριοτήτων που πλήττονται καθώς η συμμετοχή σε αυτούς απαιτεί εκτέλεση συγκεκριμένων προτύπων. Το πλύσιμο των δοντιών, το κόψιμο των νυχιών, το πλύσιμο του προσώπου και των μαλλιών, καθώς και το κόψιμο των μαλλιών αποτελούν, σύμφωνα με το Αισθητηριακό προφίλ (Sensory Profile), τμήματα τα οποία επηρεάζονται από την απτική ευαισθησία και συχνά αναφέρονται ως τομείς τους οποίους τα παιδιά με αυτισμό αντιμετωπίζουν με αμυντικότητα (LaVesser & Hilton, 2010).

Η χρήση της τουαλέτας απαιτεί με τη σειρά της ανοχή σε ερεθίσματα απτικά και ακουστικά όπως το σκούπισμα με το χαρτί της τουαλέτας, τον ήχο του νερού από το καζανάκι καθώς αυτό γεμίζει ή αδειάζει (Miller-Kuhaneck, 2015). Τα παιδιά με αυτισμό συχνά στον τομέα της τουαλέτας αντιμετωπίζουν δυσκολίες λόγω αισθητηριακών διαταραχών (LaVesser & Hilton, 2010).

Η ένδυση και η απόδυση ως δραστηριότητες καθημερινής ζωής απαιτούν ανεκτικότητα στις υφές των υφασμάτων, στις άκρες των υφασμάτων των μανικιών που τρίβονται στο δέρμα, την αίσθηση των ελαστικών ζωνών και την τριβή των ετικετών από τα ρούχα π.χ. στην ραχιαία επιφάνεια του λαιμού (Miller-Kuhaneck, 2015).

Οι δυσκολίες στον τομέα της σίτισης οφείλονται: α) σε στοματοκινητικά ελλείμματα, β) σε διαταραχές της λεπτής κινητικότητας και γ) σε διαταραχές της συμπεριφοράς.

Τα στοματοκινητικά ελλείμματα που παρουσιάζουν τα παιδιά με αυτισμό ενδέχεται να δημιουργήσουν δυσκολίες στη χρήση του κυπέλλου και στο καλαμάκι καθώς επίσης στη διαχείριση των φαγητών και των τροφών μέσα στο στόμα. Από την άλλη πλευρά, οι δυσκολίες που αφορούν τη λεπτή κινητικότητα αφορούν στη διαχείριση των σκευών ή στις συσκευασίες τροφίμων. Επίσης, μπορεί να παρατηρηθούν παιδιά που είτε επιλέγουν πεισματικά συγκεκριμένα σκεύη είτε χρησιμοποιούν τα δάκτυλα τους για να τραφούν και όχι τα κατάλληλα σκεύη διότι όταν χρησιμοποιούν σκεύη φαγητού γίνονται εμφανή τα κινητικά ελλείμματα τους. Ακόμη, η σχέση των παιδιών με το φαγητό επηρεάζεται από τις διαταραχές όσφρησης και γεύσης, οι οποίες μπορεί να οδηγούν στην αποδοχή μιας και μόνο περιορισμένης ομάδας τροφίμων. Ερευνητικά δεδομένα ενισχύουν την άποψη ότι οι διαταραχές αυτού του τύπου οδηγούν κάποια παιδιά με αυτιστική διαταραχή στην επιλογή συγκεκριμένων τροφικών ομάδων (LaVesser & Hilton, 2010).

Επιπλέον, οι διαταραχές σίτισης που αναφέρονται στις βιβλιογραφικές αναφορές και που σχετίζονται με τη συμπεριφορά του παιδιού με αυτιστική διαταραχή η οποία κατά συνέπεια επηρεάζει τη σίτιση, αναφέρονται στον παρακάτω πίνακα (Keen, 2008).

Διαταραχές σίτισης σχετιζόμενες με τη συμπεριφορά
Α. Ανορεξία, κανονική διατροφή, μικρές ποσότητες.
Β. Μικρό εύρος τροφών.
Γ. Οξύ επεισόδιο κατά τη διάρκεια της σίτισης.
Δ. Αποφυγή τροφής, λειτουργική δυσφαγία, εμετός.
Ε. Λήψη μόνο πολτοποιημένης ή ημιστερεάς τροφής. Μεγάλο εύρος τροφών σε είδος/κατηγορία.
ΣΤ. Περιορισμένος αριθμός/ειδών φαγητών, ισχυρές προτιμήσεις σε παρουσίαση και προετοιμασία.
Ζ. Μικρό εύρος φαγητού, άρνηση φαγητού, ακραίος φόβος.
Προσαρμοσμένο από: Keen, D.V. (2008). ‘Childhood autism, feeding problems and failure to thrive in early infancy’, European Child & Adolescence Psychiatry, 17 (4). Steinkopff Verlag, 209-216.

Βιβλιογραφικές Αναφορές:

LaVesser, P. & Hilton, L.C. (2010). Self-care skills for children with an Autism Spectrum Disorder. In M. Miller-Kuhaneck & R. Walting (Eds), Autism, A Comprehensive Occupational Therapy Approach, (3th ed.). United States of America: American Occupational Therapy Association, 427-466.

Keen, D.V. (2008). ‘Childhood autism, feeding problems and failure to thrive in early infancy’, European Child & Adolescence Psychiatry, 17 (4). Steinkopff Verlag, 209-216.

Miller-Kuhaneck H. (2015). Autism Spectrum Disorder. In J. Case-Smith, & J.C. O’ Brien (Εds), Occupational Therapy for Children and Adolescents, (7th ed.). Missouri: Mosby Elsevier, 766-792.

Γιαννούτσου Θεοδώρα, Εργοθεραπεύτρια SI

Το πλαίσιο της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης δημιουργήθηκε από την A. Jean Ayres, εργοθεραπεύτρια, για να εξηγήσει τις συμπεριφορές των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες που δεν μπορούσε να εξηγήσει με τις υπάρχουσες θεωρίες. Στη συνέχεια, εφαρμόστηκε και σε παιδιά με αυτισμό ή άλλες διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, νοητική υστέρηση, προβλήματα συντονισμού των κινήσεων αλλά και σε προβλήματα συμπεριφοράς. Η θεωρία του πλαισίου ορίζει την αισθητηριακή ολοκλήρωση ως μια νευρολογική διαδικασία μέσω της οποίας ο εγκέφαλος οργανώνει τις αισθήσεις από το περιβάλλον και από το σώμα προκειμένου να είναι ικανό το άτομο να αλληλεπιδρά με το περιβάλλον (Μοροζίνη, 2014). Επιπρόσθετα, η θεωρία του πλαισίου της αισθητηριακής ολοκλήρωσης αναφέρει ότι η ικανοποιητική επεξεργασία και ολοκλήρωση των αισθητηριακών πληροφοριών έχει ως αποτέλεσμα, την εμφάνιση προσαρμοστικών συμπεριφορών οι οποίες αποτελούν ένα σύνολο σκόπιμων συμπεριφορών που καθιστούν ικανά τα άτομα να ανταποκρίνονται κατάλληλα στις προκλήσεις του περιβάλλοντος (Fisher & Murray,1991). Η ανταπόκριση των ατόμων στις περιβαλλοντικές προκλήσεις με ενεργητικό τρόπο, προάγει την παραγωγή αιθουσαίο-ιδεοδεκτικών αισθήσεων οργανώνοντας έτσι τον εγκέφαλο μέσω της λειτουργίας των αισθητηριακών συστημάτων (Τζονιχάκη, 2012). Τα αισθητηριακά συστήματα στα οποία επικεντρώθηκε η Ayres είναι το αιθουσαίο, το ιδιοδεκτικό και το απτικό, τα οποία θεωρήθηκαν από την ίδια βασικά για την περαιτέρω ανάπτυξη των εναπομεινάντων αισθήσεων (όραση, ακοή, γεύση, όσφρηση) (Μοροζίνη, 2014).

Η Ayres και οι συνεργάτες της, μελέτησαν και κατέγραψαν διάφορους τύπους αισθητηριακής δυσλειτουργίας σε παιδιά μεταξύ των οποίων αναφέρονται οι διαταραχές αισθητηριακής ρύθμισης (υπέρ/υποανταπόκριση σε ερεθίσματα, συμπεριφορές αναζήτησης ή αποφυγής), η σωματοδυσπραξία, η διαταραχή αμφίπλευρης ολοκλήρωσης και διαδοχικότητας, οι δυσκολίες σωματαισθητηριακής επεξεργασίας απτικών και ιδιοδεκτικών ερεθισμάτων και η αισθουσαία δυσλειτουργία (Μοροζίνη, 2014).

Η θεραπεία που βασίζεται στην αισθητηριακή ολοκλήρωση πραγματοποιείται σε ειδικά δομημένα αλλά και ευέλικτα περιβάλλοντα, εξοπλισμένα με ειδικό εξοπλισμό ο οποίος με την κατάλληλη χρήση από τους εργοθεραπευτές, παρέχει τα κατάλληλα ιδιοδεκτικά, αιθουσαία και απτικά ερεθίσματα μέσα από το πλαίσιο του παιχνιδιού (Μοροζίνη, 2014).

Πιο συγκεκριμένα, οι δραστηριότητες αισθητηριακής ολοκλήρωσης βοηθούν τα υπερκινητικά παιδιά με τους ακόλουθους τρόπους:

• Μέσω των δραστηριοτήτων τα υπερκινητικά παιδιά λαμβάνουν τα ερεθίσματα που έχουν ανάγκη. Κάποια παιδιά για παράδειγμα έχουν αυξημένη ανάγκη για απτικά ερεθίσματα, τα οποία και αναζητούν μέχρι να τα εκλάβουν.
• Τα ερεθίσματα που λαμβάνονται από αυτές τις δραστηριότητες δίνουν στα παιδιά ερεθίσματα τα οποία τα βοηθούν να διοχετεύσουν την ενέργεια τους και μέσω αυτού καταφέρνουν να συγκεντρωθούν. Για παράδειγμα, όπως για μας είναι πιο εύκολο να συγκεντρωθούμε όταν κουνάμε νευρικά το πόδι μας ενώ διαβάζουμε ή παρακολουθούμε μια ομιλία, έτσι και τα υπερκινητικά παιδιά καταφέρνουν να συγκεντρωθούν όταν έχουν βάρος σε κάποιο μέρος του σώματος τους.
• Επιπρόσθετα, βοηθούν στην οργάνωση του εγκεφάλου. Αφενός, επιτυχγάνεται η ευόδωση των αισθητηριακών συστημάτων όπως του αιθουσαίου συστήματος, το οποίο σχετίζεται με την ισορροπία και την αντίληψη του χώρου και αφετέρου η ταυτόχρονη λειτουργία διαφορετικών τμημάτων του εγκεφάλου. Κάποιες δραστηριότητες όπως τα πηδηματάκια βοηθούν στην ευόδωση του ιδιοδεκτικού συστήματος το οποίο μας πληροφορεί για τη θέση των μελών στο χώρο αλλά και τη μεταξύ τους σχέση.

Στην συνέχεια προτείνονται 25 δραστηριότητες Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης που μπορούν να εφαρμοστούν σε παιδιά με υπερκινητικότητα:
1. Τραμπολίνο.
2. Παίξτε διελκυστίνδα.
3. Κάντε σφιχτές αγκαλιές.
4. Περπατήστε με τα χέρια.
5. Κάντε πους απς στον τοίχο.
6. Φορέστε ένα φορτωμένο σακίδιο ή ένα βαρύ γιλέκο.
7. Καθίστε σε μια μπάλα pilates για να κάνετε δραστηριότητες στο τραπέζι.
8. Κάντε κούνιες.
9. Παίξτε με μαλακά μπαλάκια τύπου anti-stress.
10. Μασήστε τσίχλα ή επιλέξτε κάτι παρόμοιο.
11. Πιείτε αναψυκτικά ή smoothies με καλαμάκι.
12. Γίνετε σάντουιτς χρησιμοποιώντας τις κουβέρτες.
13. Κουβαλίστε βαριά αντικείμενα.
14. Χρησιμοποιήστε παιχνίδια στριφογυρίσματος (sit & spin).
15. Σπρώξτε βαριά κουτιά.
16. Παίξτε παιχνίδια εναλλαγής με το καλάθι της μπουγάδας (ο ένας σπρώχνει το καλάθι ενώ ο άλλος σπρώχνει το καλάθι και εναλλάξ).
17. Κάντε μασάζ.
18. Παίξτε κάνοντας δουλειές στον κήπο χρησιμοποιώντας τις τσουγκράνες, το φτυάρι ή το σκαλιστήρι.
19. Φτιάξτε ένα έλκυθρο για να μεταφέρετε διάφορα αντικείμενα μέσα ή έξω από το σπίτι.
20. Επιλέξτε τραγανές τροφές.
21. Πηδήξτε στο κρεβάτι ή στον καναπέ.
22. Παίξτε παιχνίδια κρυμμένου θησαυρού με τα αντικείμενα που θα κρύψετε κάτω από βαριές κουβέρτες ή παπλώματα.
23. Γεμίστε ένα φορτηγάκι με χαλίκια ενυδρείου και παίξτε με αυτό (κρυμμένος θησαυρός, μεταφορά των χαλικιών κλπ).
24. Πηδήξτε από μαξιλάρι σε μαξιλάρι! Εναλλακτικά μπορείτε να γεμίσετε μια παπλωματοθήκη με διάφορα μαξιλάρια, τοποθετήστε το σε ένα ασφαλές μέρος του σπιτιού σας προκειμένου να πηδήξετε με ασφάλεια πάνω σε αυτό.
25. Σκαρφαλώστε στον εξολπισμό της παιδικής χαράς (τραμπάλες, καρουζέλ, τσουλήθρες κλπ).
Πρίν εφαρμόσετε όλα τα παραπάνω, σιγουρευτείτε πως τα παιδιά σας γνωρίζουν τους κανόνες ασφαλείας! Ακόμη, ελέγξτε για τις προτιμήσεις τους.
Καλή διασκέδαση!

Βιβλιογραφικές αναφορές:

Fisher A. & Murray E. (1991). Introduction to Sensory Integration Theory. In A.C Bundy., S.J. Lane, & E.A. Murray, (Εds), Sensory Integration theory and practice. United States of America: F.A. Davis Company, 1-26.

Μοροζίνη, Μ. (2014). Το θεωρητικό υπόβαθρο της Εργοθεραπείας. Διδακτικές σημειώσεις, Βασικές Αρχές Εργοθεραπείας, Αθήνα: Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας, Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας και Πρόνοιας, Τμήμα Εργοθεραπείας, 113-131.

Τζονιχάκη, Ι.,(2012). Η θεραπευτική προσέγγιση της αισθητηριακής ολοκλήρωσης στην εργοθεραπεία. Διδακτικές σημειώσεις, ειδικές θεραπευτικές τεχνικές στην Εργοθεραπεία, Αθήνα: Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας, Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας και Πρόνοιας, Τμήμα Εργοθεραπείας, 1-59.
http://www.examiner.com/article/25-sensory-integration-activities-for-hyperactive-kids

Γιαννούτσου Θεοδώρα, Εργοθεραπεύτρια SI

Η χρήση του ψαλιδιού αποτελεί μια σύνθετη δραστηριότητα κατά την εκτέλεση της οποίας χρησιμοποιούμε πληθώρα δεξιοτήτων. Η ικανοποιητική σύλληψη αλλά και η επιδέξια διαχείριση του ψαλιδιού, βασίζεται σε δεξιότητες αδρής κινητικότητας, λεπτής κινητικότητας αλλά και στις δεξιότητες οπτικής αντίληψης.

Γιατί όμως είναι σημαντικό να χρησιμοποιούμε επιδέξια το ψαλίδι;

Η σημαντικότητα του στην καθημερινότητα μας, αναδεικνύεται στους 4 ακολούθους λόγους:

1. Το ψαλίδι αποτελεί συχνά πηγή δημιουργικότητας αλλά και παιχνιδιού καθώς χρησιμοποιείται σε κατασκευές, σε μαθήματα τέχνης, στη διακόσμηση καθώς και στο συμβολικό παιχνίδι.

2. Το κόψιμο με ψαλίδι μας προετοιμάζει για τη χρήση πιο πολύπλοκων εργαλείων κοπής όπως ο νυχοκόπτης, τα διαφορετικά είδη ψαλιδιού (μικρά, μεγάλα κλπ.), το ψαλίδι κλαδέματος, το τσιμπιδάκι, την πένσα κλπ..

3. Πολλές θέσεις εργασίας απαιτούν επιδέξια χρήση ψαλιδιού ως προϋπόθεση για την επιτυχή εκτέλεση καθημερινών καθηκόντων. Για παράδειγμα, η δημιουργία πλαστικοποιημένων πινακίδων, η προετοιμασία συσκευασιών, το άνοιγμα κουτιών, η μαγειρική και η διαχείριση υλικών είναι μερικές μόνο από τις περιστάσεις που χρησιμοποιούμε τις δεξιότητες ψαλιδιού.

4. Τέλος, οι δεξιότητες ψαλιδιού αποτελούν σημαντική δεξιότητα διότι η χρήση του γίνεται σχεδόν σε καθημερινή βάση τόσο σε δραστηριότητες ρουτίνας (κόψιμο ετικετών από τα ρούχα, κόψιμο νυχιών, άνοιγμα συσκευασιών φαγητού αλλά και άνοιγμα δώρων κλπ.) όσο και σε ιδιαίτερες κοινωνικές περιστάσεις (κόψιμο ομφάλιου λώρου σε νεογέννητα, εγκαίνια καταστημάτων αλλά και τελετές βράβευσης κλπ).

Πώς όμως οι Διαταραχές Αισθητηριακής Επεξεργασίας επηρεάζουν την ικανοποιητική χρήση του ψαλιδιού;

Η αισθητηριακή επεξεργασία παίζει καθοριστικό ρόλο τόσο στις δεξιότητες λεπτής όσο και αδρής κινητικότητας. Στην πραγματικότητα, όλες οι δραστηριότητες που εμπεριέχουν κίνηση προκειμένου να εκτελεστούν με επιδεξιότητα, απαιτούν την καλή λειτουργία των αισθητηριακών συστημάτων. Συνεπώς, η αποτελεσματική αλλά και με ακρίβεια χρήση του ψαλιδιού, βασίζεται στην αισθητηριακή επεξεργασία. Πιο συγκεκριμένα, όταν είμαστε σε θέση να λάβουμε την σωστή ανατροφοδότηση από τις αισθήσεις μας, είμαστε ικανοί να:

• Παραμείνουμε ψύχραιμοι και συγκεντρωμένοι.
• Να έχουμε καλή στάση σώματος.
• Να διαχειριστούμε το ψαλίδι και το χαρτί.
• Να συντονίσουμε τα χέρια μας.
• Να οργανώσουμε τις οπτικές πληροφορίες αλλά και τις κινήσεις των χεριών (οπτικο-κινητικός συντονισμός).
• Να χρησιμοποιήσουμε την κατάλληλη δύναμη αλλά και ταχύτητα.
• Να προσαρμόσουμε τις κινήσεις μας έτσι ώστε να είναι λιγότερο κουραστική η δραστηριότητα.

Επιπρόσθετα, λαμβάνοντας τη σωστή ανατροφοδότηση, είμαστε σε θέση να σχεδιάσουμε, να προβλέψουμε, αλλά και να χρησιμοποιήσουμε με ομαλότητα τις κινήσεις μας έτσι ώστε να ολοκληρώσουμε τη δραστηριότητα κοψίματος. Η σύνθετη αυτή διαδικασία ονομάζεται κινητικός προγραμματισμός και μαζί με τον ιδεασμό και την εκτέλεση αποτελούν την πράξη.

Τι συμβαίνει όμως ότι υπάρχει Διαταραχή Αισθητηριακής Επεξεργασίας;

Οι συμπεριφορές που εντοπίζουμε όταν υπάρχουν διαταραχές αισθητηριακής επεξεργασίας είναι οι ακόλουθες:

• Παρορμητικό, με γρήγορη ταχύτητα αλλά και μειωμένο έλεγχο κόψιμο, σχεδόν ψαλιδίζοντας τα δάκτυλά του.
• Ιδιαίτερα αργό, προσεκτικό αλλά και διστακτικό κόψιμο.
• Μη αναμενόμενη σύλληψη και διαχείριση του ψαλιδιού.
• Αβεβαιότητα και αναποτελεσματικότητα τόσο στην σύλληψη όσο και στη διαχείριση του χαρτιού από το μη επικρατέστερο χέρι. Για παράδειγμα, δεν παρατηρείται αναπροσαρμογή του χαρτιού, παρατηρείται κάμψη και στροφή στον καρπό του χεριού που κρατά το ψαλίδι, δεν συγκρατεί κατάλληλα το χαρτί).
• Έντονη απογοήτευση αλλά και δυσκολίες παραμονής στην δραστηριότητα. Ενδέχεται να σκίζει το χαρτί στην προσπάθεια του να κόψει.
• Δυσκολία στον εντοπισμό των λαθών κατά το κόψιμο αλλά και στην αναπροσαρμογή προκειμένου να ολοκληρωθεί η δραστηριότητα.
• Απροθυμία να εμπλακεί σε οποιαδήποτε δραστηριότητα που εμπεριέχει κόψιμο.

Τροποποιώντας τις δραστηριότητες και δίνοντας την κατάλληλη ανατροφοδότηση, μπορούμε να δώσουμε στα παιδιά με διαταραχές αισθητηριακής επεξεργασίας, την ευκαιρία να πειραματιστούν και να πετύχουν στις δραστηριότητες ψαλιδιού.

Πως όμως μπορούμε να κάνουμε διασκεδαστικό το κάψιμο με το ψαλίδι;

1. Επιλέξτε νέες ενδιαφέρουσες υφές και υλικά που απαιτούν περισσότερη μυϊκή δύναμη από αυτή που χρησιμοποιούμε στο απλό χαρτί όπως υλικά της φύσης (αποξηραμένα φύλλα, γρασίδι, φλοιό δέντρου), χαρτόνι από ανακυκλώσιμα υλικά (κουτί δημητριακών, ρολό από χαρτί κουζίνας, αυγοθήκες από χαρτόνι), γυαλόχαρτο, τρόφιμα (τυρί, ζαμπόν, φρέσκο κρεμμύδι, βότανα, μακαρόνια κλπ), πλαστελίνη, καλαμάκια κλπ.

2. Συνδυάστε διασκεδαστικούς ήχους με τη χρήση του ψαλιδιού (λεκτικά συνθήματα, μέτρημα, κραυγές πανηγυρισμού, τραγουδήστε, ακούστε τραγούδια με έντονη μουσική).

3. Χρησιμοποιήστε οπτικά σημάδια! Χρησιμοποιείστε λεπτές ή χοντρές χρωματιστές γραμμές προκειμένου να δείξετε στο παιδί που θα τοποθετήσει το χέρι του για να συγκρατήσει το χαρτί και πού θα τοποθετήσει το ψαλίδι για να κόψει.

4. Δώστε χρόνο στο παιδί προκειμένου να συλλογιστεί και να επιλέξει την καλύτερη από τις προσπάθειες.

5. Βαθμολογήστε την προσπάθεια του παιδιού προκειμένου να επιβραβεύσετε την σωστή σύλληψη του ψαλιδιού αλλά και το κόψιμο πάνω στη γραμμή. Πρώτα προσπαθήστε μονές ψαλιδιές. Στη συνέχεια 2-3 ψαλιδιές σε κάθε προσπάθεια, ευθείες γραμμές, καμπύλες γραμμές και τέλος σχήματα.

6. Τροποποιήστε δίνοντας έμφαση σε απτικά, οπτικά και ιδιοδεκτικά ερεθίσματα προκειμένου να ενισχύσετε τη σωστή τοποθέτηση αλλά και την μνήμη. Για παράδειγμα, κολλήστε blu tac ανάμεσα στον αντίχειρα και το ψαλίδι δημιουργώντας «κύκλο», χρησιμοποιήστε ψαλίδι με αντίσταση κατά το κόψιμο, ακουμπήστε τους αγκώνες στο τραπέζι, κολλήστε στο γραφείο σας τα στάδια κοψίματος ψαλιδιού έτσι ώστε να τα βλέπει το παιδί (φροντίστε να υπάρχουν εικόνες που να δείχνουν τη σωστή τοποθέτηση των χεριών, του αγκώνα, του χαρτιού αλλά και του ψαλιδιού). Ακόμη, μπορείτε να σχεδιάσετε ένα προσωπάκι στο νύχι του αντίχειρα σαν υπενθύμιση της κίνησης (ο αντίχειρας κινείται πάνω-κάτω κατά το κόψιμο, ενώ τα υπόλοιπα δάχτυλα μένουν σταθερά).

7. Δώστε σωματική βοήθεια κρατώντας και υποβοηθώντας κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας. Με αυτό τον τρόπο παρέχετε επιπλέον απτική και ιδιοδεκτική ανατροφοδότηση σχετικά με τη θέση αλλά και την ομαλή, συνεχή και συντονισμένη κίνηση κατά το κόψιμο.

8. Δουλέψτε τόσο το σχήμα σώματος όσο και τον κινητικό προγραμματισμό. Δραστηριότητες που προσφέρουν επιπλέον απτικά και ιδιοδεκτικά ερεθίσματα με βαθιές πιέσεις, επιπλέον μυϊκή δύναμη για την ολοκλήρωση θεωρούνται σημαντικές. Για παράδειγμα, κάμψεις στον τοίχο με χέρια ή με πόδια, δραστηριότητες που απαιτούν κρέμασμα, σκαρφάλωμα, ζούληγμα, κράτημα από σκοινιά, έρπισμα σε ανομοιόμορφες επιφάνειες. Ακόμη, κάντε κούνια, παίξτε παιχνίδια με άλματα ή πηδηματάκια.

9. Τέλος, εξασκηθείτε με δραστηριότητες απτικής διάκρισης. Χρησιμοποιήστε κουτί με όσπρια για εξερεύνηση υφών, αφρό ξυρίσματος, play dough, αλεύρι, άμμο, ή ρύζι.

Καλή διασκέδαση!

Βιβλιογραφική Αναφορά:

www.kidsplacespace.com.au

Γιαννούτσου Θεοδώρα, Εργοθεραπεύτρια SI

Οι παράγοντες που συμβάλλουν στις διαταραχές σίτισης, στο τάισμα ή/και στην κατάποση, μπορεί να οφείλονται σε ιατρικούς, στοματικούς, αισθητικοκινητικούς και συμπεριφορικούς ή σε συνδυασμό αυτών.

Τα προβλήματα σίτισης παρόλο που συνήθως εξετάζονται χωριστά ανάλογα με την αιτία η οποία τα προκαλεί, είναι σπάνιο να οφείλονται σε μία και μόνο αιτία και συνήθως τα αποτελέσματα αυτών των προβλημάτων επηρεάζουν πολλούς τομείς. Για παράδειγμα, στα παιδιά με σοβαρά προβλήματα αισθητηριακής ολοκλήρωσης παρατηρείται γενική καθυστέρηση στις κινητικές δεξιότητες του στόματος (Schubeth, Amirault & Case-Smith, 2010).
Οι ιατρικές καταστάσεις που επηρεάζουν την ομαλή λειτουργία της σίτισης και ασκούν επιρροή στην προθυμία του παιδιού να συμμετέχει σε δραστηριότητες φαγητού, συνήθως εντοπίζονται σε παιδιά με Εγκεφαλική Παράλυση, με δομικές ανωμαλίες στόματος, καθώς και σε γαστροοισοφαγικά προβλήματα. Ορισμένες από τις πιο κοινές διαγνωστικές κατηγορίες σχετίζονται με τις δυσλειτουργίες σίτισης συμπεριλαμβανομένων της προωρότητας, των μυοσκελετικών ανωμαλιών καθώς και των ανατομικών δυσπλασιών όπως το λαγόχειλο, οι τραχειοτομίες και τα προβλήματα όρασης (Schubeth et al., 2010).

Οι στοματικοί, οι συμπεριφορικοί καθώς και οι αισθητικοκινητικοί παράγοντες που μπορεί να ενοχοποιηθούν για τις διαταραχές σίτισης είναι: α) οι αλλεργίες σε κάποιες τροφές ή ομάδες τροφών όπως η γλουτένη που περιέχεται στο σιτάρι, το κριθάρι και τη σίκαλη κ.α., β) οι διαταραχές συμπεριφοράς οι οποίες οφείλονται σε παράγοντες όπως η ανησυχία, η υπερευαισθησία, η συναισθηματική ακαμψία ή η ανάγκη για ρουτίνα ή η απορύθμιση συμπεριφοράς και γ) οι αισθητηριακοί παράγοντες οι οποίοι είτε μειώνουν τη λειτουργικότητα του παιδιού είτε καθιστούν δύσκολη την επικοινωνία μεταξύ του παιδιού και του περιβάλλοντός του. Τα αισθητηριακά συστήματα – αιθουσαίο, απτικό, ιδιοδεκτικό – είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους και δημιουργούν διασυνδέσεις με άλλα συστήματα του εγκεφάλου όσο προχωρά η ανάπτυξη τους. Αυτού του είδους η αλληλεπίδραση οργανώνει τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα που δέχεται ο εγκέφαλος έτσι ώστε να μπορεί το παιδί να αλληλεπιδρά επιτυχώς με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται. Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως, παρατηρείται διαταραγμένη λειτουργία των αισθητηριακών συστημάτων η οποία επηρεάζει εκτός των άλλων και τον τομέα της σίτισης (Sensory Integration International; Schubeth et al., 2010; Korth & Rendell, 2015).

1. Αλλάξτε την οδοντόκρεμα που χρησιμοποιεί το παιδί σας!

Αυτή η επιλογή θα σας δώσει το πλεονέκτημα της νέας γεύσης. Ακόμη, η επιλογή μιας νέας οδοντόκρεμας η οποία ταυτόχρονα ανήκει σε διαφορετική εταιρία ενδεχομένως να έχει διαφορετική υφή (ίσως πιο αμμώδης). Επιπρόσθετα, επιλέγοντας μια νέα οδοντόβουρτσα μπορείτε να πετύχετε είτε μεγαλύτερη πίεση (εάν είναι σκληρή η οδοντόβουρτσα) είτε διαφορετική υφή μέσα στο στόμα.

2. Κάντε μαλάξεις στα ούλα του παιδιού σας!

Χρησιμοποιώντας τα δάκτυλά σας, μπορείτε να κάνετε μασάζ στα ούλα του παιδιού σας. Τα αισθητηριακά ερεθίσματα που θα προκληθούν μέσα στο στόμα του παιδιού είναι αποδεκτά αφενός βοηθούν στην αισθητηριακή απευαισθητοποίηση της περιοχής και αφετέρου στην αποδοχή των ποικίλων υφών που θα εισάγετε.

3. Χρησιμοποιήστε συσκευές με δόνηση!

Κατά τη διάρκεια του φαγητού έχετε τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσετε συσκευές με δόνηση. Αυτού του είδους τα εργαλεία διαθέτουν επιφάνειες με διαφορετικές υφές, οι οποίες βοηθούν στην απευαισθητοποίηση της περιοχής τους στόματος κυρίως όταν πρόκειται για στοματική ευαισθησία.

4. Τροποποιήστε τις τροφές που δέχεται το παιδί σας!

Οι τροποποιήσεις στις τροφές που ήδη αποδέχεται το παιδί σας, αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο στα χέρια σας. Για παράδειγμα, εάν του/της αρέσουν τα μπισκότα βάλτε επάνω λίγη μαρμελάδα ή οποιοδήποτε άλλο σκεύασμα επιθυμείται. Η ποσότητα της μαρμελάδας που θα τοποθετήσετε θα πρέπει αν είναι πολύ μικρή και να μη ξεπερνά το ¼ της ποσότητας ενός μικρού κουταλιού (κουτάλι του τσαγιού). Ακόμη, αυτή η πρακτική μπορεί να σας επιτρέψει την σταδιακή εισαγωγή μιας νέας γεύσης ή/και υφής. Η σταδιακή εισαγωγή της νέας γεύσης ή/και υφής είναι απαραίτητο να γίνει σε συνδυασμό με μια τροφή που αγαπά το παιδί, επομένως θα την αποδεχτεί ευκολότερα. Εάν η βάση της τροφής που θα εισάγετε είναι νέα, τότε η εισαγωγή θα είναι πιο δύσκολη.

Εναλλακτικά, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε νέες παραλλαγές της ήδη αποδεκτής τροφής, Για παράδειγμα, εάν το παιδί μπισκότα με γεύση σοκολάτα, μπορείτε να του δώσετε μπισκότα με γεύση φράουλα. Άλλη μία επιλογή θα ήταν να φτιάξετε μαζί τα μπισκότα που πρόκειται να φάει αντί να τα αγοράσετε.

5. Αφήστε το παιδί να παίξει με το φαγητό του!

Αυτή η πρακτική θα τα κάνει να νιώσουν άνετα με την τροφή τους, έτσι θα μπορέσετε να εισάγετε πιο εύκολα την τροφή που επιθυμείτε.

6. Χρησιμοποιήστε πιάτα με διαχωριστικό!

Με αυτή την επιλογή έχετε την δυνατότητα να εισάγετε νέες τροφές κατά την διάρκεια των γευμάτων, χωρίς όμως να υποχρεώνεται το παιδί σας να τις φάει ή να τις ακουμπήσει. Δώστε του χρόνο να τις δοκιμάσει όποτε εκείνο επιλέξει.

7. Δώστε στο παιδί σας αυτονομία!

Παίξτε με το παιδί σας δίνοντάς του την ευκαιρία να ταΐσει εσάς ή τα αδέρφια του. Εναλλακτικά, μπορεί να ταΐσει κάποιο ζώο που ενδεχομένως έχετε ή κάποιο παιχνίδι (συμβολικό παιχνίδι).

8. Ενθαρρύνεται την εξερεύνηση αντικειμένων από το στόμα!

Ενθαρρύνεται το παιδί σας να μασήσει διάφορα μασώμενα παιχνίδια (ίσως βρεφικά) των οποίων έχει ελεγχθεί η ασφάλεια.

9. Προτιμείστε τα απτικά ερεθίσματα!

Οι απτικές δραστηριότητες μας δίνουν τη δυνατότητα να εισάγουμε νέες υφές. Χρησιμοποιώντας απτικά παιχνίδια επιτυγχάνεται η αποδοχή των υφών λόγω της απευαισθητοποίησης συγκεκριμένων περιοχών του σώματος όπως τα χέρια ή οι πατούσες.

10. Συμβουλευτείτε έναν Εργοθεραπευτή!

Συμβουλευτείτε τον Εργοθεραπευτή σας έτσι ώστε οι δραστηριότητες αισθητηριακής επεξεργασίας να ενσωματωθούν τόσο στις θεραπευτικές συνεδρίες όσο και στο σπίτι.

Βιβλιογραφικές αναφορές:

Korth, K. & Rendell, L., (2015). Feeding Intervention. In J. Case-Smith, & J.C. O’ Brien, (Εds), Occupational Therapy for Children and Adolescents, (7th ed.). Missouri: Mosby Elsevier, 389-415.

Sensory Integration: the concept, (1991). In A parent’s guide to understanding Sensory Integration. California: Sensory Integration International.

Schuberth, L.M., Amirault, L.M. & Case-Smith, J. (2010). Feeding Intervention. In J. Case-Smith, & J.C. O’ Brien, (Εds), Occupational Therapy for Children, (6th ed.). Missouri: Mosby Elsevier, 446-473.

http://www.arktherapeutic.com/blog/post/215

Γιαννούτσου Θεοδώρα, Εργοθεραπεύτρια SI

Η γραφή αποτελεί μία σύνθετη δεξιότητα που αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της ζωής του παιδιού η οποία μπορεί να οριστεί ως την διαδικασία διαχείρισης του γραπτού λόγου. Παράγοντες όπως ο συντονισμός των ματιών αλλά και των χεριών, η λαβή του μολυβιού, ο σχηματισμός των γραμμάτων καθώς και η στάση του σώματος εμπλέκονται στην πολύπλοκη αυτή διαδικασία. Η ανάπτυξη της γραφής κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού μπορεί να μας δώσει σημαντικές ενδείξεις για ενδεχόμενες αναπτυξιακές δυσκολίες οι οποίες συνήθως επηρεάζουν την ταχύτητα με την οποία μαθαίνει το παιδί (AOTA, 2002).

Παρόλα αυτά, η διαδικασία της γραφής δεν αποτελεί μόνο μία κινητική δεξιότητα, αλλά ταυτόχρονα απαιτεί: α) να γνωρίζουμε τα γράμματα και τη μορφή τους, β) να μπορούμε να θυμηθούμε τη μορφή τους καθώς και γ) να μπορούμε να τα γράψουμε στο χαρτί μέσω της σωστής χρήσης των κινήσεων του χεριού αλλά και του σώματος. Ακόμη, απαιτούνται δεξιότητες αλλά και λειτουργίες όπως η οργάνωση, η επίλυση προβλήματος, η ικανότητα της ομιλίας αλλά και της ανάγνωσης, ο ιδεασμός αλλά και γραφοκινητικές ικανότητες. Επιπρόσθετα, η λειτουργική ικανότητα της γραφής λειτουργεί υποστηρικτικά στις επιδόσεις των μαθητών τόσο στο σχολείο όσο και το πανεπιστήμιο καθώς τους επιτρέπει να ολοκληρώνουν τις εργασίες που τους αναθέτονται μέσα στο απαιτούμενο χρόνο ενώ ταυτόχρονα κάνουν ευανάγνωστα γράμματα (Schneck &Case-Smith, 2015).

Οι Εργοθεραπευτές μπορούν να αξιολογήσουν τις υποκείμενες συνιστώσες που υποστηρίζουν τις γραφοκινητικές ικανότητες των μαθητών, όπως τη μυϊκή δύναμη, την αντοχή, τον συντονισμό και τον κινητικό έλεγχο. Από την άλλη πλευρά, οι γονείς μπορούν επίσης να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων της γραφής ενθαρρύνοντας τα παιδιά τους να συμμετέχουν σε δραστηριότητες εντός σπιτιού προκειμένου να ενισχυθούν οι εμπλεκόμενες δεξιότητες (AOTA, 2002).

Πως μπορεί όμως να παρέμβει ένας Εργοθεραπευτής;

Ένας Εργοθεραπευτής μπορεί να παρέμβει μα τους ακόλουθους τρόπους:

• Επιδεικνύουν την κατάλληλη στάση σώματος η οποία θα λειτουργήσει υποστηρικτικά έτσι ώστε να χρησιμοποιηθούν κατάλληλα τα χέρια, οι βραχίονες, το κεφάλι καθώς και τα μάτια.
• Μετρούν το επίπεδο της φυσικής δύναμης αλλά και της αντοχής.
• Αναλύουν τον έλεγχο της λεπτής κινητικότητας, όπως την ικανότητα ενός παιδιού να κρατά το μολύβι/στυλό/μαρκαδόρο κ.λπ..
• Καθορίζουν την οπτική αλλά και αντιληπτική ικανότητα που επιδρούν στην ικανότητα του παιδιού να κάνει ευανάγνωστα γράμματα χρησιμοποιώντας το εκάστοτε εργαλείο.
• Συμβάλλει στην ανάπτυξη και στην αξιολόγηση των προτύπων γραφής και συνεργάζεται με τους δασκάλους προκειμένου να εφαρμόζονται οι κατάλληλες μέθοδοι και στο σχολικό πλαίσιο.
• Προτείνουν δραστηριότητες εντός σπιτιού οι οποίες προάγουν την ανάπτυξη των δεξιοτήτων που απαιτούνται (AOTA, 2002).

Τι μπορεί να κάνει η οικογένεια?

Οι γονείς ακολουθώντας τις συμβουλές των Εργοθεραπευτών μπορούν να:

• Ενθαρρύνουν το παιδί να εμπλακεί σε αθλήματα αλλά και παιχνίδια τα οποία βελτιώνουν τον συντονισμό των ματιών αλλά και του σώματος.
• Προωθούν τη χρήση μεταλλικών μαχαιροπίρουνων κατά τη διάρκεια των γευμάτων προκειμένου να αναπτυχθούν οι κατάλληλες λαβές.
• Παρέχουν δραστηριότητες που εξασκούν τα χέρια, όπως το κόψιμο του φαγητού.
• Ενθαρρύνουν το παιδί να γράφουν γράμματα στους παππούδες αλλά και στους φίλους του (AOTA, 2002).

Συνεπώς με την κατάλληλη συνεργασία του Εργοθεραπευτή και της οικογένειας, μπορούν να αντιμετωπιστούν επιτυχώς οι γραφοκινητικές δυσκολίες ενός παιδιού.

Βιβλιογραφικές αναφορές:

Schneck M. C.- Case-Smith J. (2015). Prewriting and Handwriting skills. In J. Case-Smith, & J.C. O’ Brien, (Εds), Occupational Therapy for Children and Adolescents, (7th ed.). Missouri: Mosby Elsevier, 498-524.

Why is handwriting important?

https://www.aota.org/about-occupational-therapy/patients-clients/childrenandyouth/schools/handwriting.aspx

Γιαννούτσου Δώρα, Εργοθεραπεύτρια SI

Η παρέμβαση των Εργοθεραπευτών εστιάζει στο να βοηθά άτομα με αισθητηριακές διαταραχές, σωματικές ή νοητικές αναπηρίες έτσι ώστε να αποκτήσουν ένα ικανοποιητικό επίπεδο ανεξαρτησίας στους τομείς της καθημερινότητάς τους. Οι Εργοθεραπευτές μπορούν να βοηθήσουν παιδιά με διάφορες εκπαιδευτικές ανάγκες να βελτιώσουν τις γνωστικές, τις σωματικές, τις αισθητηριακές καθώς και τις κινητικές τους δεξιότητες και κατά συνέπεια να βελτιώσουν την εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους.

Κάποιοι ίσως πιστεύουν πως η εργοθεραπευτική παρέμβαση αφορά μόνο του ενήλικες, αφού τα παιδιά δεν «εργάζονται» καθημερινά. Η παραπάνω άποψη είναι λανθασμένη καθώς το παιχνίδι και η μάθηση αποτελούν σημαντικές δραστηριότητες της καθημερινότητας των παιδιών και στις οποίες παρεμβαίνουν οι Εργοθεραπευτές. Η εργοθεραπευτική εκτίμηση των δεξιοτήτων του παιδιού στο παιχνίδι, στις σχολικές επιδόσεις καθώς και στις καθημερινές δραστηριότητες (ντύσιμο-γδύσιμο, σίτιση, χρήση τουαλέτας κ.λπ), αποτελεί σημαντικό εργαλείο προκειμένου να διαπιστωθεί εάν η αναπτυξιακή ηλικία του παιδιού είναι η πρέπουσα συγκριτικά με την χρονολογική του ηλικία.

Σύμφωνα με τον Αμερικάνικο Σύλλογο Εργοθεραπείας (American Occupational Therapy Association), εκτός από την αντιμετώπιση των παραγόντων που επηρεάζουν τη σωματική ευεξία ενός ατόμου, οι Εργοθεραπευτές παρεμβαίνουν επίσης στους ψυχολογικούς, στους περιβαλλοντικούς και στους κοινωνικούς παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν τη λειτουργικότητα του ατόμου με ποικίλους τρόπους. Η παρέμβαση αυτή καθιστά τον εργοθεραπευτή ζωτικό μέλος της υγειονομικής περίθαλψης.

Πεδίο δράσης παιδιατρικής Εργοθεραπείας

Σύμφωνα με τον Αμερικάνικο Σύλλογο Εργοθεραπείας, τα παιδιά με τα ιατρικά προβλήματα που αναφέρονται στη συνέχεια, επωφελούνται από τις υπηρεσίας Εργοθεραπείας:

• Τραυματισμοί κατά τη γέννηση ή γενετικές ανωμαλίες.
• Διαταραχές αισθητηριακής επεξεργασίας.
• Τραυματικές βλάβες (του νωτιαίου μυελού ή του εγκεφάλου).
• Μαθησιακές δυσκολίες.
• Αυτισμός/Διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές.
• Νεανική ρευματοειδής αρθρίτιδα.
• Σύνδρομο Down και άλλες χρωμοσωμικές ανωμαλίας
• Προβλήματα συμπεριφοράς ή ψυχικής υγείας.
• Κατάγματα των οστών ή άλλες ορθοπεδικές κακώσεις.
• Νοητική υστέρηση.
• Μετεγχειρητικές συνθήκες.
• Εγκαύματα.
• Δισχιδή ράχη.
• Ακρωτηριασμοί.
• Καρκίνος.
• Σοβαρά τραύματα στο χέρι.
• Σκλήρυνση κατά πλάκας, Εγκεφαλική παράλυση και άλλες χρόνιες καταστάσεις.

Οι Εργοθεραπευτές παρεμβαίνουν στις παραπάνω ιατρικές καταστάσεις με τους παρακάτω τρόπους:

• Βοηθούν τα παιδιά αφενός να βελτιώσουν τις δεξιότητες της λεπτής κινητικότητας έτσι ώστε να είναι σε θέση να «πιάνουν» και να «αφήνουν» τα παιχνίδια που επιθυμούν και αφετέρου να αναπτύσσουν γραφοκινητικές δεξιότητες.
• Κατευθύνουν τον Oπτικοκινητικό συντονισμό έτσι ώστε να βελτιωθεί το παιχνίδι και οι σχολικές δεξιότητες των παιδιών (όπως να χτυπήσει ένα στόχο, να χτυπήσει την μπάλα, να αντιγράψει ένα κείμενο από τον πίνακα της τάξης κ.λπ.).
• Βοηθούν τα παιδία με σοβαρή καθυστέρηση στην ανάπτυξη να μάθουν τα βασικά καθήκοντα της καθημερινότητάς τους (όπως το ντύσιμο, το βούρτσισμα των δοντιών, τη σίτιση κ.λπ).
• Βοηθούν τα παιδιά με διαταραχές συμπεριφοράς να διατηρούν θετικές συμπεριφορές σε όλα τα περιβάλλοντα (π.χ. αντί να χτυπήσει τους άλλους ή να κάνει ζημιές, εκπαιδεύεται στο να χρησιμοποιεί θετικούς τρόπους για να διοχετεύσει το θυμό του όπως να καταγράψει τα συναισθήματα του ή να συμμετέχει σε μια φυσική δραστηριότητα).
• Διδάσκουν στα παιδιά με σωματικές αναπηρίες τις δεξιότητες που απαιτούνται για να τραφούν μόνα τους, να χειριστούν τον ηλεκτρονικό υπολογιστή ή να αυξήσουν την ταχύτητα της γραφής και την αναγνωσιμότητα των γραμμάτων τους.
• Αξιολογούν τις ανάγκες των παιδιών για ειδικό εξοπλισμό όπως το αναπηρικό αμαξίδιο, τον εξοπλισμό κολύμβησης, τις συσκευές ντυσίματος ή τα βοηθήματα επικοινωνίας.
• Συνεργάζονται με παιδιά που αντιμετωπίζουν αισθητηριακά ζητήματα καθώς και προβλήματα συγκέντρωσης έτσι ώστε να βελτιωθεί η εστίαση και οι κοινωνικές δεξιότητες.

Εργοθεραπεία-Φυσικοθεραπεία: Που διαφέρουν

Παρόλο που τόσο οι Εργοθεραπευτές όσο και οι Φυσικοθεραπευτές επιδιώκουν την βελτίωση της ποιότητας ζωής των παιδιών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, οι τομείς των δράσεων τους διαφέρουν. Οι Φυσικοθεραπευτές διαχειρίζονται τον πόνο, τη μυϊκή δύναμη, το εύρος κίνησης, την αντοχή και την κινητική λειτουργία ενώ οι Εργοθεραπευτές διαχειρίζονται σε μεγαλύτερο βαθμό την λεπτή κινητικότητα, τις οπτικο-αντιληπτικές δεξιότητες, τις γνωστικές δεξιότητες και τα ελλείμματα αισθητηριακής επεξεργασίας.

Επαγγελματίες Εργοθεραπείας

Υπάρχουν δύο επαγγελματικά επίπεδα εκπαίδευσης που μπορεί να ακολουθήσει ο εκάστοτε ενδιαφερόμενος: α) ο Εργοθεραπευτής και β) ο βοηθός Εργοθεραπευτή.

Οι Εργοθεραπευτές συμμετέχουν σε πρόγραμμα σπουδών που διαρκεί 4 έτη, λαμβάνουν πτυχίο από το τμήμα Εργοθεραπείας του Α.Τ.Ε.Ι Αθήνας και είναι υπεύθυνοι για την ολοκλήρωση της αξιολόγησης και τον σχεδιασμό της παρέμβασης, ενώ οι βοηθοί Εργοθεραπευτών συμμετέχουν σε πρόγραμμα σπουδών που διαρκεί 2 έτη, λαμβάνουν κατάρτιση είτε από δημόσια είτε από ιδιωτικά Ι.Ε.Κ και είναι υπεύθυνοι για την πραγματοποίηση της παρέμβασης που σχεδιάστηκε από τον Εργοθεραπευτή. Ακόμη, οι Εργοθεραπευτές λαμβάνουν άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ενώ οι βοηθοί Εργοθεραπευτών συμμετέχουν σε εθνικές εξετάσεις πιστοποίησης.

Οι επαγγελματίες Εργοθεραπείας απαιτείται να συμμετέχουν σε προγράμματα εποπτείας προκειμένου να βελτιώσουν την πρακτική τους. Επιπρόσθετα, οι μεταπτυχιακές σπουδές σε ορισμένα κράτη κρίνονται απαραίτητες, ενώ η συμμετοχή σε προγράμματα εξειδίκευσης απαιτείται όταν οι Εργοθεραπευτές επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν συγκεκριμένες θεραπευτικές μεθόδους (όπως Αισθητηριακή Ολοκλήρωση, Μέθοδος Bobath κ.λπ.).

Οι Εργοθεραπευτές εργάζονται σε ποικίλους χώρους, συμπεριλαμβανομένων:

• Των νοσοκομείων.
• Των σχολείων.
• Των κέντρων αποκατάστασης.
• Των εγκαταστάσεων ψυχικής υγείας.
• Των ιδιωτικών θεραπευτικών κέντρων.
• Των παιδιατρικών κλινικών.
• Των γηροκομείων.

Πρόσβαση σε προγράμματα Εργοθεραπείας

Εάν νομίζετε πως το παιδί σας μπορεί να ωφεληθεί από την Εργοθεραπεία, μπορείτε να απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό ιατρό (π.χ. παιδοψυχίατρο)  ή σε κάποιο δημόσιο φορέα προκειμένου να λάβετε το κατάλληλο παραπεμπτικό. Στη συνέχεια μπορείτε να αναζητήσετε στο διαδίκτυο τα ιδιωτικά θεραπευτικά κέντρα της περιοχής σας, τα οποία παρέχουν υπηρεσίες Εργοθεραπείας. Ακόμη, μπορείτε να απευθυνθείτε στον Πανελλήνιο Σύλλογο Ελλήνων Εργοθεραπευτών.

Παρόλα αυτά, η επιλογή του Εργοθεραπευτή ή του κέντρου ειδικών θεραπειών στο οποίο θα απευθυνθείτε πρέπει να γίνει με προσοχή.

Βιβλιογραφική Αναφορά:

http://kidshealth.org/parent/system/ill/occupational_therapy.html#