Γεωργία Ευθυμίου, Λογοπαθολόγος/Λογοθεραπεύτρια

Τα εγκεφαλικά ημισφαίρια αποτελούνται από τέσσερα μέρη και συγκεκριμένα τους λοβού του εγκεφάλου. Οι εγκεφαλικοί λοβοί είναι, από μπροστά προς τα πίσω, μετωπιαίος λοβός, κροταφικός λοβός, βρεγματικός λοβός και ινιακός λοβός. Ο κάθε λοβός έχει το δικό του ρόλο στη γλώσσα χωρίς ωστόσο να είναι ανεξάρτητα αφού συνδέονται όλα μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται.

Ο μετωπιαίος λοβός συνδέεται άμεσα με τη γλώσσα μέσω μιας μικρής περιοχής, του αριστερού μετωπιαίου λοβού, που ονομάζεται περιοχή Broca. Η συγκεκριμένη περιοχή είναι υπεύθυνη για την έκφραση της γλώσσας και πιο απλά για την ομιλία. Επιπλέον η πίσω περιοχή του μετωπιαίου λοβού είναι υπεύθυνη για τον έλεγχο των λεπτών κινήσεων π.χ. οι κινήσεις των αρθρωτών της γλώσσας κατά την ομιλία. Άτομα με βλάβη στη περιοχή Broca διαγιγνώσκονται με αφασία τύπου Broca και το κυριότερο χαρακτηριστικό τους είναι ότι ενώ είναι σε θέση να κατανοήσουν τον συνομιλητή τους αδυνατούν να παράγουν λόγο (ομιλία). Γενικά βλάβες στο μετωπιαίο λοβό μπορούν να προκαλέσουν μεταξύ άλλων, απώλεια λεπτής κινητικότητας, φτωχό κινητικό συντονισμό, διαταραχή της προσοχής, κοινωνική απόσυρση, καθυστέρηση στη σκέψη και διαταραχές μνήμης.

Μια από τις πολλές λειτουργίες του κροταφικού λοβού είναι η επεξεργασία των ακουστικών πληροφοριών, η κατανόηση δηλαδή των όσων ακούμε. Όπως συμβαίνει και στον αριστερό μετωπιαίο λοβό έτσι και στον αριστερό κροταφικό λοβό εντοπίζεται μια άλλη περιοχή η οποία ονομάζεται περιοχή Wernicke η οποία είναι υπεύθυνη για την κατανόηση του λόγου. Άτομα με βλάβη στη συγκεκριμένη περιοχή διαγιγνώσκονται με αφασία τύπου Wernicke με κύριο χαρακτηριστικό τους την αδυναμία τους να κατανοήσουν τα όσα τους λέει ο συνομιλητής τους παράγοντας ασυνάρτητες τις πλείστες φορές προτάσεις αφού η ικανότητα παραγωγής ομιλίας δεν έχει χαθεί. Επιπλέον βλάβες στον κροταφικό λοβό μπορούν να προκαλέσουν μεταξύ άλλων δυσκολίες στην κατανόηση της ανάγνωσης και δυσκολίες στη γραπτή γλώσσα.

Ο βρεγματικός λοβός σχετίζεται με τις γενικές αισθήσεις (αφή, γεύση, αίσθηση πόνου, θερμοκρασίας, πίεσης κλπ.), με την αντίληψη των αντικειμένων στο χώρο, με την κατανόηση και τη χρήση του λόγου και με την έκφραση των σκέψεων και των συναισθημάτων. Επιπρόσθετα, ο αριστερός βρεγματικός λοβός είναι υπεύθυνος για τη γραφή η οποία είναι λειτουργία του προφορικού λόγου. Τυχών βλάβη στον βρεγματικό λοβό μπορεί να προκύψει (ανάλογα με την περιοχή της βλάβης) αφασία με κυριότερο σύμπτωμα την αδυναμία του ατόμου να εκφραστεί γλωσσικά. Βλάβες στον βρεγματικό λοβό μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε αγνωσία, αδυναμία δηλαδή αναγνώρισης αντικειμένων, η αλεξία όπου το άτομο δυσκολεύεται σημαντικά στην ανάγνωση των λέξεων και η αγραφία όπου το άτομο παρουσιάζει σημαντικές δυσκολίες στη γραφή.

Ο ινιακός λοβός είναι υπεύθυνος για την επεξεργασία των οπτικών πληροφοριών. Τυχών βλάβη στον ινιακό λοβό μπορεί να προκαλέσει φλοιώδη τύφλωση. Άτομα με φλοιώδη τύφλωση, ενώ τα μάτια τους παραμένουν ανεπηρέαστα, αδυνατούν να αντιληφθούν και να συνδέσουν τις οπτικές πληροφορίες.

Βιβλιογραφικές Αναφορές:

Κουρτέση, Γ. Χ. (2012). Λειτουργία του μετωπιαίου λοβού και γενετικοί πολυμορφισμοί στη νόσο του Parkinson (No. GRI-2012-8439). Aristotle University of Thessaloniki..

Πουραϊμη, Ι. (2019). Σχεδίαση ηλεκτρονικής εφαρμογής για την αξιολόγηση της αντιληπτικής ικανότητας παιδιών προσχολικής ηλικίας

Butterbaugh, G., Olejniczak, P., Roques, B., Costa, R., Rose, M., Fisch, B., … & Skinner, J. (2004). Lateralization of temporal lobe epilepsy and learning disabilities, as defined by disability‐related civil rights law. Epilepsia, 45(8), 963-970.

Γεωργία Ευθυμίου, Λογοπαθολόγος/Λογοθεραπεύτρια

Να δείχνεις διαφορετικός.

Να σκέφτεσαι διαφορετικά.

Να είσαι καλός μόνο σε ένα γνωστικό αντικείμενο.

Να δυσκολεύεσαι σε κάποιο άλλο γνωστικό αντικείμενο.

Να μην καταλαβαίνεις τα πάντα με την πρώτη προσπάθεια.

Δεν σε μειώνει!

Δεν σε κάνει να φαίνεσαι χαζός!

Δεν σε κάνει ανεπαρκή!

Δεν σε κάνει σημαντικότερο!

Δεν σε κάνει εξυπνότερο!

Γεωργία Ευθυμίου, Λογοπαθολόγος/Λογοθεραπεύτρια

Γεωργία Ευθυμίου, Λογοπαθολόγος/Λογοθεραπεύτρια

Γεωργία Ευθυμίου, Λογοπαθολόγος-Λογοθεραπεύτρια

Όπου υπάρχουν άνθρωποι, υπάρχουν και γλώσσες. Όλες οι γλώσσες είναι εξίσου περίπλοκες, αλλάζουν με το πέρασμα του χρόνου και παρέχουν τη δυνατότητα στον ομιλητή τους να μεταδώσουν οποιοδήποτε άποψη.

Η νοηματική γλώσσα είναι το σπουδαιότερο χαρακτηριστικό της κοινωνίας των Κωφών. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων αφορά και εξυπηρετεί κωφά και βαρήκοα άτομα. Οι Κωφοί χρησιμοποιούν τη Νοηματική Γλώσσα για να καλύψουν τις ίδιες επικοινωνιακές ανάγκες με αυτές των ακουόντων ανθρώπων. Για να εκφράσουν δηλαδή επιθυμίες, ερωτήματα, απορίες, εντολές, να δώσουν πληροφορίες και να μεταφέρουν αφηρημένες έννοιες.

Η νοηματική γλώσσα δεν είναι μια διεθνής γλώσσα, αλλά υπάρχουν και χρησιμοποιούνται γύρω στις 50 διαφορετικές Νοηματικές Γλώσσες σε όλο το κόσμο. Η κάθε χώρα έχει τη δική της εθνική Νοηματική Γλώσσα συνδεδεμένη με τη κουλτούρα και τα ήθη της.

Όσον αφορά την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα, αποτελεί τη γλώσσα των Κωφών στην Ελλάδα και αντίστοιχα η Κυπριακή Νοηματική Γλώσσα η γλώσσα των Κωφών στη Κύπρο. Η Νοηματική γλώσσα χρησιμοποιείται από την πλειονότητα των Κωφών και πολλών βαρήκοων ατόμων καθώς επίσης και από ακούοντα παιδιά κωφών γονιών και ακούοντες γονείς κωφών παιδιών. Στην Ελλάδα, η Ελληνική Νοηματική Γλώσσα έχει επίσημα αναγνωριστεί ως η πρώτη γλώσσα των Κωφών και βαρήκοων ατόμων με την Ελληνική Γλώσσα (ομιλούμενη) να θεωρείται δεύτερη γλώσσα γι’ αυτούς.

Όπως όλες οι Νοηματικές Γλώσσες, έτσι και η Ελληνική αποτελεί μια οπτικο-κινητική γλώσσα. Στηρίζεται στη χρήση αυστηρά προκαθορισμένων και μεμονωμένων νευμάτων, εκφράσεων του προσώπου, κινήσεων των χεριών και του σώματος. Επιπλέον, είναι μια αδιαμφισβήτητα ολοκληρωμένη γλώσσα που διέπετε από τους δικούς της κανόνες διαθέτοντας πλούσιο λεξιλόγιο, δική της γραμματική και δική της συντακτική δομή.

Έχει αποδειχθεί ότι κατά τα πρώτα τρία χρόνια ζωής κωφών παιδιών που μεγαλώνουν σε ένα γλωσσικό περιβάλλον όπου χρησιμοποιείται η Νοηματική Γλώσσα ως κύρια, ακολουθούνται τα ίδια αναπτυξιακά στάδια κατάκτησης της γλώσσας με τα ακούοντα παιδιά. Περνάνε δηλαδή από τα ίδια στάδια κατάκτησης της γλώσσας όπως ακριβώς και τα παιδιά που κατακτούν μία ομιλούμενη γλώσσα. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι σε έρευνες που έγιναν διαπιστώθηκε ότι οι περιοχές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται κατά την εκτέλεση των χειρονομιών είναι παρόμοιες με τις περιοχές που ενεργοποιούνται κατά την παραγωγή του λόγου.

Σύμφωνα με όλα τα προαναφερόμενα, οι Νοηματικές Γλώσσες δεν είναι σε καμία περίπτωση υποδεέστερες των ομιλούμενων  γλωσσών καθώς ισχύουν και στα δύο είδη γλωσσών οι ίδιοι καθολικού κανόνες.

Βιβλιογραφικές Αναφορές: 

Feldman, R. S. (2009). ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗ. Αθήνα: GUTENBERG.

Μάρτζος, Θ. (2017). Λογισμικό αυτόματης μετατροπής ομιλίας ή/και κειμένου στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (ΕΝΓ) με χρήση βίντεο.

Γεωργία Ευθυμίου, Λογοπαθολόγος-Λογοθεραπεύτρια

Η Επιλεκτική Αλαλία (ΕΑ) είναι μια σπάνια παιδική διαταραχή κατά την οποία το άτομο επιλέγει να μην χρησιμοποιεί ομιλία σε διάφορα κοινωνικά περιβάλλοντα όπου η ομιλία και η αλληλεπίδραση με άλλους είναι υποχρεωτικά και αναμενόμενα. Τέτοια κοινωνικά περιβάλλοντα μπορεί να είναι το σχολείο, χώροι όπου γίνονται διάφορες αθλητικές δραστηριότητες, οι συναντήσεις με συμμαθητές κ.ά.. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι τα παιδιά με ΕΑ είναι ικανά να μιλήσουν και να επικοινωνήσουν με τους γύρω τους, παρόλα αυτά επιλέγουν να μην το κάνουν. Τα συγκεκριμένα παιδιά επικοινωνούν μόνο με άτομα που αισθάνονται οικειότητα και ασφάλεια μαζί τους.

Η Επιλεκτική Αλαλία εκδηλώνεται συνήθως πριν την ηλικία των 5 ετών και τις περισσότερες φορές γίνεται αντιληπτή όταν το παιδί αρχίσει να πηγαίνει σχολείο. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, η Επιλεκτική Αλαλία εμφανίζεται σε ποσοστό μεταξύ 0.03% και 1,9% των παιδιών. Τα συμπτώματα της διαταραχής είναι δυνατόν να διαρκέσουν από λίγους μήνες έως και μερικά χρόνια. Η αιτιολογία της ΕΑ είναι πολυπαραγοντική αφού μπορεί να προκύψει λόγω οικογενειακών, γενετικών, περιβαλλοντικών, νευροαναπτυξιακών, συμπεριφορικών και ψυχοδυναμικών παραγόντων. Επιπρόσθετα, μια άλλη πιθανή αιτία πρόκλησης της διαταραχής είναι και οι τραυματικές εμπειρίες.

Αρκετά παιδιά με Επιλεκτική Αλαλία αποφεύγουν έντονα τη βλεμματική επαφή, δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν τα συναισθήματά τους, είναι ιδιαίτερα ντροπαλά (πολλές φορές «κοκκινίζουν» από ντροπή) και είναι πιθανόν να κινούνται νευρικά. Άλλα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της Επιλεκτικής Αλαλίας είναι μεταξύ άλλων η άρνηση του παιδιού να συμμετέχει σε διάλογο με άλλα άτομα, η άρνηση του να απαντήσει σε ερωτήσεις που το αφορούν, η ευαισθησία που παρουσιάζει σε χώρους με πολυκοσμία και η αδυναμία του να ζητήσει βοήθεια όσο κι αν την χρειάζεται. Επιπρόσθετα, τα παιδιά με Επιλεκτική Αλαλία δυσκολεύονται να συνάψουν και να διατηρήσουν διαπροσωπικές σχέσεις με αποτέλεσμα όλο αυτό να καταλήγει, πολλές φορές,  σε σχολικό εκφοβισμό.

Ακόμα κι όταν η Επιλεκτική Αλαλία ξεπεραστεί, είναι πολύ πιθανό να αφήσει πολλές επιπτώσεις όσο αφορά τις γλωσσικές και κοινωνικές δεξιότητες. Έρευνες παρουσίασαν ότι παιδιά με Επιλεκτική Αλαλία παρουσιάζουν ελλείψεις τόσο στο λεξιλόγιο όσο και στη σύνταξη με την προτασιακή δομή να είναι απλούστερη σε σχέση με τα παιδία της ίδιας χρονολογικής ηλικίας. Παρουσιάζονται επίσης διαταραχές άρθρωσης, αναπτυξιακή γλωσσική καθυστέρηση και φωνολογικές διαταραχές. Στο σύνολο τους τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν την καθυστερημένη ανάπτυξη και τις μειωμένες δεξιότητες της ομιλίας και του λόγου των παιδιών.

Παιδιά με Επιλεκτική Αλαλία κρίνεται απαραίτητο να αξιολογούνται από ειδικούς και αν τα αξιολογητικά ευρήματα φανερώσουν γλωσσικά ελλείμματα τότε κρίνεται απαραίτητη η ένταξη του παιδιού σε λογοθεραπευτικό πρόγραμμα. Μέσω της λογοθεραπευτικής παρέμβασης θα  αντιμετωπιστούν τα ελλείμματα που παρουσιάζονται στον λόγο και την ομιλία. Συμπληρωματικά, θα ενισχυθεί η αυτοπεποίθηση του παιδιού για την ομιλία και τις γλωσσικές του ικανότητες.

Βιβλιογραφικές Αναφορές: 

Muris, P., & Ollendick, T. H. (2021). Current Challenges in the Diagnosis and Management of Selective Mutism in Children. Psychology Research and Behavior Management, 14, 159.

Μελετιάδου, Ε. Σ. (2019). Σύγχρονες μέθοδοι εκπαιδευτικής παρέμβασης σε παιδιά με επιλεκτική αλαλία (No. GRI-2019-24991). Aristotle University of Thessaloniki.).

Ψάλτη, Α. (2015). Παιδιά με εκλεκτική αλαλία: η σιωπηλή μειονότητα της σχολικής τάξης. Παιδαγωγική επιθεώρηση, 37.

Γεωργία Φωτίου, Λογοπαθολόγος/Λογοθεραπεύτρια

Σύμφωνα με το DSM-5, η Γλωσσική Διαταραχή αποτελεί μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή κατά την οποία το παιδί αποτυγχάνει να αναπτύξει γλωσσικές ικανότητες που να συνάδουν με την χρονολογική του ηλικία.

Παρακάτω αναφέρονται οι ενδείξεις της Γλωσσικής Διαταραχής ανά ηλικία.